4. Evaluatie
De vloedgolf die ons overstroomt
We komen de mystiek tegenwoordig voortdurend tegen. Dat uit zich in subtiele zaken zoals de houding dat men het allemaal niet meer zo zeker weet. Vergelijk deze zogenaamde nederige houding eens met de zekerheid waarmee Paulus optrad en waarmee de bijbel spreekt. Het ontkennen van de doorzichtigheid van de bijbel. Het opzij schuiven van de leer als onbelangrijk. De weigering om een rationele apologetiek te brengen. Bijbelkennis is afwezig, systematische bijbelstudie wordt niet gedaan. Ieder die zich christen noemt wordt als christen aanvaard, ongeacht welk evangelie men gelooft. Niet geloofs- en woordgericht maar ervaringsgericht. Niet toetsen, en als je het wel doet wordt je beschuldigd van ongeestelijkheid, wetticisme, fundamentalisme, dode orthodoxie. Een fascinatie voor tekenen en wonderen.
De situatie wordt goed geïllustreerd door een vergelijking tussen die liederen nu gezongen worden en de liederen die enkele tientallen jaren geleden gezongen werden. De huidige liederen zijn vaak bijna of geheel inhoudsloos. Ze worden als een mantra herhaald. Achter veel van de liederen zit de zogenaamde "aanrakingstheologie". Men komt naar de kerk om door God aangeraakt te worden. Men wil een gevoelservaring. We zien ook een toenemende flirt met allerlei rooms-katholieke mystici. Valse spiritualiteit, b.v die van Taizé, wordt niet meer onderkend. In Taizé wordt het ware evangelie van de rechtvaardiging door het geloof niet gepredikt, de bijbel wordt niet erkend als de enige kenbron van het geloof, enzovoorts. Het doet er allemaal niet toe, men krijgt er een mooie ervaring.
Er is een nieuwe valse evangelische religiositeit aan het ontstaan.
Een onbetaalde rekening van de kerk?
In de uitspraak: "sekten zijn de onbetaalde rekening van de kerk" zit zeker een kern van waarheid. Als de kerk bepaalde gedeelten van de leer verwaarloost dan gaat vaak een sekte daar op onverantwoorde manier mee aan de haal. Dan komt er een overreactie. In die zin is de huidige wending tot de mystiek zeker een reactie op dode orthodoxie. Maar het is wel een vleselijke en zondige reactie.
Vele christenen of naamchristenen ervaren een soort leegte. In plaats dat men de bijbelse weg tot herstel gaat van verootmoediging, van het doorgrond worden door het woord van God, van bekering en reiniging met als gevolg de vervulling met Gods Geest, kiest men een weg die het onafhankelijke zelfleven en de (subtiele) zonden ongemoeid laat.
Dit is b.v. zeer duidelijk zichtbaar in de persoon Ouweneel waar hij in zijn "Nachtboek van de ziel" heeft geschreven over een persoonlijke crisisxxi. Hij vond de oplossing met behulp van de Oosters-orthodoxe mystiek en allerlei elementen van het gnostieke denken van Jung. In zijn "Nachtboek van de ziel" zegt hij dat hij iets miste in zijn leven, en in de geloofsgemeenschap waar hij is opgegroeid. Hij spreekt zelf van het ontbreken van de authentieke godservaringxxii. Vanuit die onvrede kwam hij terecht bij de droomverklaringen van Jung en bij de mystiek van de oostersorthodoxe kerk. Hij heeft geleerd om zijn vrouwelijke intuïtieve kant te ontwikkelen en sinds die tijd werken er, naar hij zelf getuigt, nieuwe krachten in hemxxiii. Zijn geest was overigens al voorbereid op deze paradigmawisseling door zijn studie van de wijsbegeerte der wetsideexxiv en het postmodernisme, als gevolg daarvan had hij in feite de meeste van de leerstellingen die beschermen tegen mystiek al verworpen. Dat had hem "rijp" gemaakt voor deze wending.
De mystieke ervaring als basis voor een valse oecumene
De mystieke ervaring is het verbindende element tussen de traditionele oecumenische beweging, de moderne (neo)evangelicals, de rooms-katholieke kerk, de extreme charismatische beweging, de oosters-orthodoxe kerken en zelfs tussen het valse christendom en de andere godsdiensten. Niet in de waarheid (in de leer) maar in de beleving, het ritueel, wordt de eenheid gezocht en gevonden. Het gaat niet meer om de belijdenis van de bijbelse Christus, het gaat om de christuservaring.
Let op de zeer sterke antileer stemming bij de neo-evangelicals, hun weigering om te toetsen en vooral op hun weigering om af te scheiden, te verwerpen, te waarschuwen, tucht toe te passen. De diepere oorzaak van dit ziektebeeld is dat men in feite het mystieke wereldbeeld en de mystieke visie heeft binnengehaald en dat men in de grondslagen, maar nog niet per se in allerlei standpunten, van orthodox neo-orthodox is geworden.
Voor een meer grondige onderbouwing
Voor een grondigere verantwoording van de stellingen, van de thesen, van deze studie verwijs ik naar mijn uitgebreide studies "Wat is er aan de hand in de evangelische wereld?" en "De invloed van postmodernisme, barthianisme en de wijsbegeerte der wetsidee op de theologische standpunten van W.J. Ouweneel xxv" Ter lezing beveel ik ook van harte het boek "Truth Decay" van Groothuis aanxxvi. Een recensie van dit boek door dr. P. de Vries staat op mijn homepage, onder de link filosofie
C.H. Spurgeon over waarheid
Tenslotte wil ik het laatste woord geven aan C.H. Spurgeon. Het onderstaande heeft hij ongeveer 150 jaar geleden zijn studenten voorgehouden.
"Sommige dingen zijn waar en sommige dingen zijn niet waar - dit beschouw ik als een axioma, maar velen zijn er, die dit klaarblijkelijk niet geloven. Het gangbare beginsel van de tegenwoordige tijd schijnt te zijn: Sommige dingen zijn waar of niet waar al naar het gezichtspunt van waaruit men ze bekijkt. Zwart is wit en wit is zwart naargelang van de omstandigheden en het doet er eigenlijk niet toe, hoe men het noemt. De waarheid is natuurlijk waar, maar het zou grof zijn om te zeggen, dat het tegenovergestelde een leugen is, wij moeten niet onverdraagzaam zijn en denken aan het spreekwoord: zoveel hoofden zoveel zonden.
Onze voorvaderen stonden er bijzonder op, dat de 'oude palen' niet werden verzet; ten aanzien van de vaststaande punten hielden zij er strenge begrippen op na en zij hielden taai vast aan wat naar hun mening schriftuurlijk was. Hun akkers werden door heggen en sloten beveiligd, maar hun zonen hebben de heggen gerooid en de sloten gedempt, alles gelijk gemaakt en haasje over gespeeld met de grenspalen. De school van het moderne denken lacht om de bespottelijke positiviteit van reformatoren en puriteinen. Zij loopt voorop in een roemruchtige vrijzinnigheid en binnenkort zal zij een groots verbond bekend maken tussen hemel en hel, of liever een fusie van de twee instellingen, op grond van wederzijdse concessies, waarbij wordt toegestaan, dat leugen en waarheid op één lijn worden gesteld, als de leeuw naast het lam. In weerwil van dat alles is mijn ouderwetse geloof nog steeds, dat sommige leringen waar zijn en dat beweringen, die daar lijnrecht tegenoverstaan, niet waar zijn; dat wanneer 'neen' waar is, 'ja' uitgesloten is. Ik neem aan dat de heer, die beweerde dat hij Sir Roger Tichborn is, en die daarmee onze rechtbanken een tijd in verlegenheid heeft gebracht, ofwel werkelijk Sir Roger Tichborn is of iemand anders; Ik kan me niet voorstellen dat hij tegelijk de wettige erfgenaam is en een bedrieger. Niettemin ligt het moderne standpunt in godsdienstige zaken ergens in die buurtxxvii."
------------------------------------------------------------------------------
21.
Bron het RD van 0-3-2000, zie het artikel "Geloof komt niet voort uit logische overwegingen"'22.
Dit artikel wordt ook besproken in het nieuwsbulletin van 1 april, zie mijn homepage <http://www.toetsalles.nl> onder de link laatste ontwikkelingen. Voor het volledige artikel zie de site van het RD.23.
Voor informatie over de persoonlijke crisis waar Ouweneel over schrijft, zie zijn Nachtboek van de Ziel. Zie ook hoofdstuk 15, met name de punten 15.2.10 en 15.2.13, van mijn studie "Wat is er aan de hand in de evangelische wereld?". Zie ook de recensie van drs. J.A. van Delden over Ouweneels '"Nachtboek van de ziel" in appendix F van "Wat is er aan de hand …?". De studie staat op mijn website. (zie het linkerframe)24.
Nachtboek van de ziel, W.J. Ouweneel, 1998, Amsterdam, pp. 15,1625.
Nachtboek van de ziel, W.J. Ouweneel, 1998, Amsterdam, p. 11726.
Speciaal één onderdeel van deze filosofie heeft hem het mystiek spoor op gestuurd. Het gaat om het veel te scherpe onderscheid dat in de originele versie van deze filosofie wordt gemaakt tussen praktische kennis en theoretische kennis. Voor een uitgebreid bespreking zie hoofdstuk 4 van mijn studie "Wat is er aan de hand in de evangelische wereld? (zie het linkerframe)27.
De studies staan op mijn homepage28.
Truth Decay, Defending christianity against the challenges of postmodernism, Douglas Groothuis, InterVarsity Press, 2000.29,
Pastorale adviezen II, C.H. Spurgeon, de start van zijn lezing met de titel "Een besliste keuze voor de waarheid is nodig".