Komt meditatie in de Bijbel voor?

1. Wat is eigenlijk meditatie?

Voordat we de vraag kunnen beantwoorden of meditatie in de Bijbel voorkomt moet eerst duidelijk zijn wat meditatie is

Er zijn verschillende opvattingen over wat meditatie is. Als dit niet wordt onderkend dan ontstaat er grote verwarring, dan wordt er langs elkaar heen gesproken.

Bij een gesprek over meditatie is het nodig dat ieder van de gesprekspartners eerst aangeeft wat hij of zij onder meditatie verstaat.

2. Twee opvattingen

Er zijn twee opvattingen over wat meditatie is.

(1) Mediteren is overpeinzen

Mediteren wordt opgevat als ‘ernstig over iets nadenken’. Iets overpeinzen.

Het doel is iets beter begrijpen, het verkrijgen van dieper inzicht, de toepassing in het persoonlijk leven, verwerken van dingen.

(2) Mediteren is het toepassen van een speciale meditatietechniek

Mediteren wordt hier opgevat als het toepassen van speciale meditatietechnieken.

Dit kunnen meditatietechnieken uit oosterse godsdiensten zijn of de meditatietechnieken van rooms-katholieke en oosters-orthodoxe mystici.

In de kern zijn bijna alle meditatietechnieken concentratietechnieken. Bijvoorbeeld langdurig en geconcentreerd ergens naar kijken, concentratie op de ademhaling, het telkens herhalen van een mantra. Een mantra is een gebedswoord of zinnetje.

Het doel van dit soort technieken is niet het verkrijgen van inzicht of het verwerken van wat men beleefd heeft, het doel is het bereiken van een bepaalde ‘gods’ ervaring. Het doel is het bereiken van een contemplatieve staat waarin God wordt ervaren. Een onbeschrijfelijk geluksgevoel, innerlijke vrede, visioenen, innerlijke beelden, boodschappen, etc.

Er is geen wezenlijk verschil in techniek tussen een yoga oefening en b.v. de beoefening van het rooms-katholieke contemplatieve gebed In beide gevallen wordt, vaak op het ritme van de ademhaling, een gebedsmantra uitgesproken.

3. Verstand actief of passief

Het verschil tussen (1) mediteren als overpeinzen en (2) mediteren als het gebruik van oosterse of rooms-katholiek mystieke technieken zit hem in het gebruik van het verstand. Bij mediteren in de betekenis van overpeinzen is het verstand alert en actief. Het mediteren als techniek heeft juist als doel om het eigen denken te stoppen. Het is bedoeld om het denken leeg te maken.

Het kenmerkende van bijna alle oosterse en rooms-katholieke mystieke technieken is dat het ontledigingstechnieken zijn. Het eigen denken moet stil gezet worden. De ziel met al zijn functies van denken, willen en voelen moet passief worden. Bij een andere categorie meditatietechnieken werkt men met geleide verbeelding.

Als het denken is stilgezet komt er, zo luidt de theorie, ruimte voor Gods Geest om te werken.

4. De Bijbel kent wel mediteren in de zin van overpeinzen maar niet als techniek

4.1.Geen spoor van meditatie technieken

In de Bijbel vinden we niets van concentratie op de ademhaling, van het telkens herhalen van een bepaald gebed, van het lezen van de Schrift met de bedoeling dat je er een speciaal woordje voor jou uit zal ontvangen of van het lezen van de Schrift met de bedoeling dat je er een godservaring door krijgt. Je vindt er ook geen spoor van het mediteren bij iconen. Of het sluiten van de ogen en het visualiseren van Jezus die vervolgens boodschappen aan jou doorgeeft.

4.2.In de Bijbel staan enkele verzen waar sprake is van overpeinzen.

Bijvoorbeeld Jozua 1:8 en Psalm 1:2. In deze teksten staat in de Nederlandse vertaling het woord ‘overpeinzen’. In veel Engelse vertalingen wordt in deze verzen het woord ‘meditate’ gebruikt. In het Hebreeuws staat het werkwoord ‘hagah’.

Ik citeer de beide teksten:

“Dit wetboek mag niet wijken uit uw mond, maar overpeins het dag en nacht, opdat gij nauwgezet handelt overeenkomstig alles wat daarin geschreven is, want dan zult gij op uw wegen uw doel bereiken en zult gij voorspoedig zijn” (Jozua 1:8)

“Welzalig de man die niet wandelt in de raad der goddelozen, die niet staat op de weg der zondaars, noch zit in de kring der spotters; maar aan des Heren wet zijn welgevallen heeft, en diens wet overpeinst bij dag en bij nacht. Want hij is als een boom, geplant aan waterstromen, die zijn vruchten geeft op zijn tijd, welks loof niet verwelkt – al wat hij onderneemt gelukt” (Psalm 1:1-3)

In deze teksten is sprake van meditatie in de zin van overpeinzen. Het gaat hier om het rationeel overdenken van het woord van God. Wat staat er, wat betekent het, wat kan ik er van leren, hoe raakt het mijn leven, hoe kan ik het toepassen.

Het overpeinzen heeft een praktisch doel. Het doel is, volgens Jozua 1:8, het toepassen van het woord van God in het dagelijks leven. “opdat gij nauwgezet handelt overeenkomstig alles wat daarin geschreven is.” Jozua wordt opgedragen om intensief Gods wetsboek te lezen, te bestuderen en te overdenken opdat hij nauwkeurig Gods wet kan toepassen.

Het overpeinzen waar Jozua 1:8 over spreekt heeft dan ook niets te maken heeft met b.v. de techniek van lectio divina. Daar leest men herhaaldelijk een Bijbelgedeelte met de verwachting dat er een gedeelte uit zal springen. Daar is het bijbelezen op gericht. Zo ontvangt men een persoonlijk woordje van de Heer. Heeft men het zinnetje of het woord gevonden dan concentreert men zich daar op. Wat men gevonden heeft wordt vervolgens gebruikt als een gebedsmantra. Alles met het doel om een ervaring met God te beleven.

Het gaat in Jozua 1:8 niet om het ontvangen van een persoonlijke woordje. De bedoeling is dat Jozua het objectieve en voor ieder geldige woord van God bestudeert en dat hij alle voorschriften navolgt. “opdat gij nauwgezet handelt overeenkomstig alles wat daarin geschreven is.” Let op het woordje ‘alles’. Niet alleen wat je al of niet aanspreekt maar het gehele woord is van belang en moet toegepast worden.

Dit is overigens ook precies wat ook ons, christenen, wordt opgedragen . De Heer verwacht dat wij al zijn geboden navolgen. “En leert hen onderhouden al wat ik u geboden heb” (Matth. 28:19). We moeten daders van het woord zijn. “en weest daders des woords” (Jakobus 1:22)

Als je zo bezig bent met het onderzoeken, overdenken en toepassen van het woord van God dan is het verstand niet passief maar juist actief.

“Als gij in mijn woord blijft, zijt gij waarlijk discipelen van Mij en gij zult de waarheid verstaan en de waarheid zal u vrijmaken.” (Johannes 8:31,32)

Een ware discipel blijft in het woord van Jezus, hij blijft bezig met de Bijbel. Als hij dat doet dan zal dat twee gevolgen hebben. Hij zal de Bijbel steeds beter gaan begrijpen en dat zal weer zijn leven veranderen. Hij zal de waarheid verstaan en de waarheid zal hem vrijmaken.

Het doel van het overpeinzen, waar Jozua 1:8 over spreekt, is dus niet het gaan ervaren van God, of het ontvangen van een woordje speciaal voor jou, het doel is het in de praktijk van het leven toepassen van het objectieve woord van God.

Als Jozua dat zou doen dan zou Hij voorspoedig zijn. “want dan zult gij op uw wegen uw doel bereiken en zult gij voorspoedig zijn.” Hetzelfde wordt gezegd over de man waar Psalm 1 over spreekt. De man die verkeerd gezelschap en advies mijdt en die dag en nacht Gods woord overpeinst. Deze man wordt zalig gesproken en van hem wordt onder meer gezegd: “al wat hij onderneemt gelukt”.

5. Hoe zit het dan met de teksten over stil worden?

“Waarlijk, mijn ziel, keer u stil tot God, want van Hem is mijn verwachting” (Ps. 62:6)

‘’Waarlijk heb ik mijn ziel tot rust en stilte gebracht, als een gespeend kind bij zijn moeder, als een gespeend kind is mijn ziel in mij” (Ps. 131:2)

Dit soort teksten gaan niet over ontlediging. Ze gaan over tot rust komen. In plaats van na te denken over al je zorgen en over al je bezigheden richt je je denken op God. In plaats van zelf te zwoegen en te tobben werp je je bekommernis in geloof op God, zodat je het los kan laten. (1 Petrus 5:7)

Dit heeft niets met stoppen met denken te maken. Het denken blijft actief maar het wordt anders gericht. De kramp van het zelf vechten wordt vervangen door het vertrouwend steunen op Gods genade.

De Bijbelse weg tot het ervaren van vrede is het door gebed en smeking, met dankzegging, bekend maken van al je wensen bij God.

“Maar laten bij dit alles al uw wensen door gebed en smeking, met dankzegging bekend worden bij God en de vrede Gods die alle verstand te boven gaat zal uw harten en uw gedachten behoeden in Christus Jezus.” (Filippenzen 4:6,7.)

De Bijbelse weg tot het verkrijgen van rust voor je ziel is tot Jezus komen en zijn juk opnemen. “Komt tot mij, allen die vermoeid en belast zijn, en Ik zal u rust geven; neemt mijn juk op u en leert van Mij, want ik ben zachtmoedig en nederig van hart, en gij zult rust vinden voor uw zielen, want mijn juk is zacht en mijn last is licht.” (Matth. 11:28-30)

Jezelf bekeren, je zelf onder Hem stellen, in contact met Hem blijven door gebed en Bijbellezing, op Hem vertrouwen en Hem gehoorzamen naar het inzicht dat je in het woord van God hebt. Dat is de weg naar rust voor onze ziel en dat is een heel andere weg dan het gebruik van mystieke technieken.

In kringen van de oosterse godsdiensten en in New Age kringen spreekt men vaak over “De Stilte”. Men spreekt over het bereiken van een toestand die ‘De Stilte’ wordt genoemd. Dat is het moment waarop de ziel volledig passief is geworden. Het denken ligt stil, de wil is uitgeschakeld en de emoties zijn ook losgelaten. Het bereiken van die toestand is de voorwaarde tot het verkrijgen van bovennatuurlijke godservaringen.

Het is droevig dat men de paar Bijbelteksten die over ‘stil zijn’ spreken misbruikt voor het goed praten van on-Bijbelse ontledigingstechnieken.

Zie verder het artikel over stilte en stilzijn in de Bijbel, klik hier.

6. Het Hebreeuwse woord Hagah

De term overpeinzen, in Jozua 1:8 en Psalm 1:2, is de vertaling van het Hebreeuwse woord Hagah.

In de grondvorm van het werkwoord zit naast de gedachte van overdenken, overpeinzen ook de gedachte dat er geluid bij wordt gemaakt. Daarbij kun je b.v. denken aan de nu nog bestaande Joodse gewoonte om de Schrift hardop te lezen. Dit als ondersteuning van het overdenken en het memoriseren.

Zelf doe ik ook zoiets als ik Bijbelteksten en Bijbelgedeelten uit het hoofd leer.

Net als vele andere evangelische christenen uit mijn generatie leer ik geregeld Bijbelgedeelten uit het hoofd. De gemakkelijkste manier om dat te doen bestaat uit het dagelijks geconcentreerd hardop uitspreken van de uitgekozen Bijbelteksten.

Als je een tijd op die manier dagelijks dezelfde Bijbeltekst blijft oplezen dan zul je merken dat hij na enige tijd in het geheugen blijft hangen. Een positief bijkomend effect is dat je, bij het dagelijks herhalen van de tekst, tegelijkertijd automatisch over de inhoud nadenkt. Met als gevolg dat je de tekst steeds beter gaat begrijpen.

Het doel van het op deze manier memoriseren van de Bijbel is onder meer het versterken van je geloof en je gehoorzaamheid. Heb je b.v. strijd met bezorgdheid. Leer dan Bijbelgedeelten die daarover gaan uit het hoofd. Heb je moeite met het beheersen van je tong, leer die gedeelten uit je hoofd.

En let op, hier is de link met het Hebreeuwse woord Hagah, terwijl ik memoriseer maak ik ook geluid, want ik citeer de tekst. Ik overpeins het woord terwijl ik het hardop memoriseer.

Als je een tekst regelmatig, b.v. dagelijks, opzegt dan werkt dat niet als een ontledigingstechniek. Als je daarentegen een Bijbeltekst keer op keer direct achter elkaar zou opzeggen, dan zou dat na enige tijd als een ontledigingstechniek gaan werken. Dan dringt niet meer door wat je opzegt. Dan stopt het effectief alle denken.

De mystici lezen in het Hebreeuwse woord Hagah een soort trance toestand. Een soort trancetoestand waarin mensen onsamenhangende geluiden maken of irrationeel spreken. Zoals b.v. een sjamaan zijn formules prevelt.

Men maakt veel te veel van de etymologische oorsprong van het woord. De betekenis van een woord wordt in de eerste plaats bepaald door de manier waarop het wordt gebruikt. De betekenis wordt bepaald door de context, door het taalspel waarin het wordt gebruikt, in dit geval wordt de betekenis bepaald door de Bijbel. Door de wijze waarop het in de twee Bijbelgedeelten wordt gebruikt en door het geheel van de Schrift.

7. Rationeel of ervaringsgericht met het woord bezig zijn

7.1. De Bijbel rationeel lezen

Op rationele wijze het woord van God lezen en overdenken met als doel het kennen van God en zijn wil en het versterken van het geloof.

Je stelt enkele vragen:

(1) Wat staat er?

(2) Wat betekent het?

(3) Hoe kan ik het toepassen?

(4) Wat kan ik er van leren?

Je kunt nog meer vragen stellen, zoals: wat leert het gedeelte over God, over Jezus, over de Heilige Geest, over de verlossing, etc? En vragen als: staat er een voorbeeld in dat ik kan navolgen of dat ik juist moet vermijden? Staat er een belofte in waar ik aanspraak op kan maken? Staat er een opdracht in die ik uit moet voeren? Is er een zonde die ik moet vermijden?

7.2. De Bijbel lezen om een ervaring te krijgen

Hier is het doel van het Bijbellezen het krijgen van een evaring van God. Dat is het doel van b.v. de lectio divina. De techniek van de lectio divina is één van de technieken die men gebruikt om de contemplatieve staat te bereiken, dat is staat waarin bewust Gods aanwezigheid wordt ervaren.

Het gaat bij technieken als de lectio divina niet om het lezen, het verstaan, het geloven en het gehoorzamen van het objectieve voor ieder geldige woord van God. Het gaat om het ontvangen van een persoonlijk woordje van de Heer. God die een woord, een zin of een gedachte uit dat Bijbelgedeelte levend voor je maakt. Als je dat speciale woord voor jou (en het speciale woord voor dat moment) gevonden heb dan ga je het vervolgens als een soort gebedsmantra herhalen opdat je God gaat ervaren.

8. Het paard achter de wagen spannen

Er is niets op tegen dat Bijbellezen tot ervaringen leid. Als we het woord van God overdenken, begrijpen, vertrouwen en gehoorzamen dan komen er ervaringen. Maar die ervaringen behoren niet het doel te zijn.

De Bijbelse spiritualiteit is gericht op geloof en gehoorzaamheid. Ervaringen zijn het gevolg van geloof en gehoorzaamheid.

Zie de studie “De Bijbel over geloof, gevoel, ervaring en mystiek”, klik hier www.toetsalles.nl/htmldoc/mystieka.htm

In de lectio divina heeft er een subtiele verschuiving plaats gevonden in het doel van het lezen van de Bijbel.

Meer over lectio divina, klik hier.

9. Meer over deze zaken weten?

Zie de pagina over contemplatief christendom op de discernment site.

www.toetsalles.nl/contem.index.htm

10. Hoe de gelovigen worden misleid

In de jaren zestig kwam in Nederland de yoga op. Er werd bij gezegd dat het geestelijk neutraal was. Yoga bestond, zo beweerde men, alleen uit onschuldige ontspanningsoefeningen. Met deze leugen werd yoga in die tijd aan het Nederlandse publiek verkocht. Door de yoga zijn daarna vele mensen in het hindoeïstische, oosterse denken getrokken.

Op dit moment verkoopt men in christelijke kringen met een zelfde soort leugen allerlei meditatie technieken, zoals het contemplatieve gebed, het bidden bij iconen, het repetitief zingen van koortjes, lectio divina, stilte oefeningen, soaking prayer, een sfeertje bouwen (kaarsjes, knielbankje, gedempt licht, speciale gewaden, en dergelijke.), etc.

Deze technieken worden aangeprezen als een weg tot verfrissing en verdieping van je wandel met God. Terwijl je in werkelijkheid wordt verbonden met boze geesten, met dwaalgeesten, net zoals dit met yoga het geval is.

Zie het artikel over de Bijbelse en de pseudo-Bijbelse spiritualiteit, klik op deze link: www.toetsalles.nl/htmldoc/mystieka.htm

11. Conclusie

We stellen nogmaals de vraag: Is mediteren Bijbels?

Het antwoord op deze vraag hangt af van wat je onder meditatie verstaat. Versta je onder mediteren het overpeinzen van het woord van God, dan is meditatie Bijbels. Als je er onder verstaat het toepassen van technieken die het denken ontledigen met als doel het krijgen van godservaringen dan is het antwoord nee. Deze vorm van meditatie kent de Bijbel niet.

Als je als christen toch dit soort meditatietechnieken gaat toepassen dan breng je jezelf in een passieve toestand waardoor boze geesten de kans krijgen om je allerlei mooie bovennatuurlijke ervaringen te geven. De oosterse en rooms-katholieke meditatietechnieken zijn een directe weg naar contact met dwaalgeesten die zich voordoen als een engel des lichts. Je krijgt werkelijk ervaringen als je de technieken gaat toepassen. Ze werken wel. Maar je krijgt ervaringen uit de verkeerde bron.

HOME