Begin jaren zestig is de zogenaamde gemeentegroei beweging ontstaan. In het Engels "the Church Growth Movement". De beweging heeft verschillende takken. Het is de bedoeling om de tak waartoe Rick Warren (Saddleback) en Bill Hybels (Willow Creek) behoren te onderzoeken en te toetsen aan de bijbel.

Voor een overzicht van de gemeentegroei beweging, klik hier.

Het kenmerkende van de tak die we onderzoeken is het toepassen van marketingtechnieken en filosofie op het uitdragen van het evangelie. De pionier van deze richting is Robert Schuller (Christal Cathedral). De voornaamste vertegenwoordigers zijn, naast Schuller, Bill Hybels (Willow Creek), Rick Warren (Saddle Back) en George Barna.

Voordat Schuller met zijn gemeente begon is hij in de leer gegaan bij het bedrijfsleven. Het bedrijfsleven verkoopt producten. Schuller wilde het evangelie gaan 'verkopen', aan de man brengen. Hij bestudeerde daarom hoe het bedrijfsleven zijn producten verkoopt (marketing). Hij heeft die principes toegepast bij de start en opbouw van zijn gemeente.

Rick Warren heeft eveneens de marketing aanpak van Schuller overgenomen. Het bijzondere aan Warren is dat hij de marketing aanpak heeft gecombineerd met het toepassen van moderne management technieken. Hij heeft gekeken volgens welke inzichten en principes bedrijven worden bestuurd en is dat bewust gaan toepassen op de opbouw van zijn gemeente.

De resultaten lijken fenomenaal. Er ontstaan megagemeenten. Vooral de gecombineerde marketing- en managementmethode van Warren lijkt overal te werken. In de zin dat gemeenten vaak groeien in omvang.

Een andere centrale figuur in de marketingtak van de gemeentegroei beweging is George Barna. Hij leidt een bureau die zich onder meer met het uitvoeren van enquêtes bezighoud. De 'Barna Research Group'. Enquêteren is een belangrijk marketinginstrument. Via het houden van enquêtes krijg je inzicht in de wensen van potentiële klanten. Barna heeft zich gespecialiseerd op enquêtes op religieus gebied

Als je een product wilt verkopen dan moet je eerst onderzoeken of er wel een markt voor is. Je moet inzicht hebben in de wensen en behoeften van potentiële klanten. Wellicht moet je het product aanpassen aan de wensen van de markt. Er moet een marktonderzoek plaats hebben. Het onderzoek wordt gedaan door middel van (regelmatige) enquêtes en door gebruik te maken van ander statistisch materiaal dat al beschikbaar is b.v. materiaal over de samenstelling van de bevolking in een bepaald gebied (De demografische situatie). Zo wordt de gemiddelde potentiële klant in beeld gebracht. Op basis van de informatie die het marktonderzoek heeft opgeleverd wordt vervolgens een marketingstrategie, een verkoopstrategie, bepaald.

In de marketing denkt men vanuit de klant. Bekende begrippen zijn klantvriendelijk (maak het de klant naar de zin, de klant is koning, de klant heeft altijd gelijk) en klantenbinding (zorgen dat de klant weer terugkomt)

In de gemeentegroei beweging is men deze denkwijze en methoden op "de verkoop van het evangelie" en "de verkoop van een gemeente" gaan toepassen.

Zoals gezegd is Schuller ide pionier op dit gebied. Hij heeft b.v. eerst letterlijk een marktonderzoek gedaan voordat hij met zijn prediking begon. Na algemeen demografisch onderzoek heeft hij een bepaald gebied uitgezocht waar hij een gemeente wilde stichten. Vervolgens heeft hij onder de ongelovige mensen, beter gezegd onder de mensen die niet naar een kerk gingen, een enquête gehouden. Vragen als: wat weerhoudt u er van om naar een kerk te gaan? Als u naar een kerk zou gaan wat zou u daar dan willen zien? Wat verwacht u van een kerk? Ook vragen over welke interessen en noden men heeft.

Aan de hand daarvan heeft Schuller een profielschets opgesteld van de doorsnee potentiële klant (ongelovige). Daar heeft hij vervolgens de organisatie van zijn gemeente en de boodschap van zijn prediking op afgesteld.

Ook Hybels en Warren hebben eerst in de buurt waar zij begonnen te werken een marktonderzoek (inclusief de enquête) uitgevoerd. Ze hebben een profiel opgesteld van hun potentiële klanten. Bij Hybels spreken ze over 'unchurched Harrie' en bij Warren over 'Saddleback Sam'. Op deze fictieve gemiddelde klant hebben ze het aanbod afgestemd.

Hybels heeft b.v. een enquête gedaan naar de muziekstijl waar de doelgroep naar luistert. Dat bleek 'middle of the road' popmuziek te zijn, soft rock. Daar heeft hij de stijl van de muziek in de zondagdienst aan aangepast.

Via doorgaande enquêtes blijft men in contact met de markt..

Het 'klantvriendelijk' zijn uit het bedrijfsleven heeft men vertaald in seeker-friendly. Zoeker-vriendelijk. De ongelovigen worden beschouwd als geestelijk zoekenden. En die moeten vriendelijke benaderd worden.

Wat betekent dat in de praktijk?

Zorg er voor dat de zondaren zich comfortabel en op hun gemak voelen in de kerk en houdt hen dan de voordelen voor van het christenzijn voor. Dat is de verkooptaktiek die wordt gevolgd.

De klant is bij Hybels en Warren zover koning dat men zelfs de dienst op zondag volledig afstemt op ongelovigen.

Naast de marketing technieken is Rick Warren bewust moderne managementtechnieken gaan toepassen op het besturen van de gemeente. Hij leidt de gemeente zoals je een bedrijf runt. De voorganger als de directeur (manager) met zijn staf, de assistenten. De leden als de werknemers.

Management kun je omschrijven als bestuurskunde.

Een van de termen die ik me nog herinner uit mijn studietijd is de term 'management by objective'. Vertaald betekent dat 'besturen door het stellen van doelen'. Dit is een wijze van leidinggeven waarbij aan de diverse hiërarchische niveaus in een organisatie (na overleg) doelstellingen worden gegeven en waarbij een ruime vrijheid bestaat in de methodes en middelen om deze doelstellingen te bereiken.

In plaats van 'objective' gebruikt Warren het woord 'purpose'. Maar het komt in feite op hetzelfde neer. Warrens sleutelwoord is "doelgericht', 'purposedriven'.

Warren ontwikkelt een visie, stelt concrete doelen op alle niveaus van de organisatie en ontwikkelt strategieën om die doelen te bereiken. En dan gaat hij aan het werk.

Een bedrijf blijft zijn mission statement (zijn visie) voortdurend herhalen. Hij doet dat ook. In pakkende en simpele slogans.

Voorwaarde voor het kunnen werken met doelstellingen is dat de doelstellingen meetbaar zijn. Er moet objectief vastgesteld kunnen worden of een bedrijfsonderdeel het gestelde doel heeft gehaald. Toegepast op de gemeente moeten de doelstellingen ook meetbaar zijn. Groei wordt daarom in de praktijk, alhoewel niet altijd in theorie, vooral gezien als groei in aantal.

Als een bedrijfsonderdeel te weinig rendement oplevert. Als het te weinig bijdraagt aan de groei dan wordt het gestopt. Warren evalueert de activiteiten van zijn gemeente geregeld. De onderdelen die te weinig meetbaar rendement opleveren stopt hij.

Hij richt zich vooral op wat werkt. Op de dingen die kwantitatieve groei geven.

Effectief voor het vergroten van de bezoekerschare en het ledental van de gemeente is het organiseren en opstarten van allerlei groepen voor mensen die een zelfde nood of belangstelling hebben. Een soort focusgroepen, bijeenbrengen rond een hulpvraag of een interesse.

Warren heeft daarnaast een soort arbeidscontract voor zijn leden opgesteld. Hij noemt het een covenant, een verbond. (The Saddleback Membership Covenant). Als je lid wilt worden moet je een aantal beloften doen en ondertekenen. Je belooft onder meer dat je de leiders zult volgen en dat je tienden zult geven.

Uit de bijbel blijkt dat het echte bijbelse evangelie en de bijbelse Jezus moeilijk te verkopen 'producten' zijn.

Jezus volgen is een kostbare zaak. Zie wat Jezus hier Zelf over zei:

Jezus riep en roept op tot een breuk. Tot een omkering. Tot bekering.

Net als het joodse volk ten tijde van de omwandeling van de Here Jezus op aarde zitten de ongelovigen van nu niet op het bijbelse evangelie te wachten. De prediking van Jezus is voor de één een aanstoot (een ergernis) en voor de ander een dwaasheid.

In essentie is het evangelie een aanstootgevende boodschap. De rebellerende en zondige mens wordt opgeroepen om zich af te keren van zijn eigen weg, van zijn boze en ijdele wandel en zich te onderwerpen aan Jezus.

Onnodige aanstoot moet worden vermeden maar ten diepste kun je de aanstoot van het evangelie en van Jezus niet wegnemen, tenzij je op subtiele wijze de boodschap gaat veranderen of verbergen.

De vorm moet worden aangepast aan de moderne mens. Het gaat om zaken als moderne worshipliederen, een goede band, muziek in soft-rock stijl, felt-need boodschappen, entertainment, een vriendelijke ontvangst, een goede parkeerplek, aanbieden van cursussen die aansluiten op een felt-need of een hobby, etc.

Wat zegt de bijbel hierover?

Als je de bijbel op dit punt onderzoekt dan blijkt dat Warren en zijn medestanders veel te optimistisch zijn in hun inschatting van de bereidheid van de mens om Jezus te aanvaarden.

Hoe komt het dat een mens Jezus aanneemt? Wat veroorzaakt dat iemand aandacht schenkt aan het evangelie?

Zij schonk aandacht aan het evangelie omdat de Here haar hart opende. Dat is de verklaring die hier, in het woord van God, wordt gegeven.

De mensen zoeken van alles, zelfs religieuze ervaringen, maar ze zoeken God niet, althans niet ernstig. Na de zondeval liepen Adam en Eva weg van God. Ze verborgen zich voor Hem. De zondige mens loopt nog steeds weg van God. In plaats van God te zoeken proberen de mensen juist God te ontvluchten. Ze houden de waarheid in ongerechtigheid ten onder. Ze verdringen de kennis van de ware God. Ze weigeren God te erkennen. Ze hebben de ware God vervangen door afgoden (Romeinen 1:18-32).

Jezus en de apostelen brachten geen 'non-offensive' boodschap.

Een voorbeeld uit de prediking van Jezus:

Zijn publiek bestond uit ongelovige Atheners, uit 'seekers' in de termen van Hybels, want ze hadden een oppervlakkige interesse voor zijn boodschap, anders hadden ze Paulus niet uitgenodigd om te spreken. Paulus sprak hen voor de tweede keer toe. Was hij voorzichtig, probeerde hij om de aanstoot van het evangelie te verbergen? We zien dat hij direct al sprak over de noodzaak van bekering, over de dag des oordeels, over Jezus als de komende rechter. Paulus bracht geen 'postive-only' en 'non-offensive' boodschap. Hij deed al helemaal niet aan 'felt-need' boodschappen.

Als je dat doet dan loopt je kerk leeg.

Warren beweert dat hij alleen de verpakking (de presentatie) heeft veranderd en niet de boodschap. Dit herhaalt hij keer op keer. Op de voorkant van zijn boek "The Purpose Driven Church" staat b.v.: "Growth Without Compromising Your Message & Mission". Groei zonder een compromis te sluiten over je boodschap en je missie. Dit is echter misleidend want de boodschap wordt wel degelijk, zij het subtiel, verdraaid.

3.4.2. Hoe de boodschap wordt vervormd

3.4.2.1. Felt need

De boodschap in de seekerservice, in de op de zoeker gerichte samenkomst, moet 'relevant' zijn. De manier om dat te doen is aan te sluiten bij de 'felt needs' van de ongelovige bezoekers.

Felt-need zijn boodschappen die aansluiten op de belevingswereld van de ongelovigen. Thematische onderwerpen waarin men laat zien hoe 'relevant' Jezus is, hoe nuttig het is voor het welbevinden en de dagelijkse bezigheden om Jezus er bij te nemen.

Marktonderzoek, onder meer met enquetes, heeft uitgewezen dat ongelovigen over het algemeen niet bezig zijn met wat er na de dood komt. Ze zijn bezig met het hier en nu, met de problemen van het dagelijks leven. Ze worstelen met allerlei zaken zoals eenzaamheid, stress, opvoeding van de kinderen, verslavingen, enzovoorts. Dit zijn noden die de ongelovigen ervaren (felt needs). Hier moet, volgens de theorie, de prediking op inhaken. In een korte boodschap moet uitgelegd worden hoe Jezus hierin kan helpen. Met Jezus gaat 'het' veel beter.

De boodschap dat Jezus voorziet in felt-needs is slechts gedeeltelijk waar.

Als je Jezus volgt dan zullen inderdaad allerlei zaken beter gaan. Toch is het geen garantie dat er b.v. nooit meer eenzaamheid zal voorkomen. De Heer zal in de eenzaamheid wel troosten en er door heen dragen.

Een zwaarder punt van kritiek is dat deze boodschap het bijbelse evangelie niet is. Het bijbelse evangelie ontbreekt volledig of in grote mate.

Vergelijk de felt need boodschap met het bijbelse evangelie.

3.4.2.2. Het evangelie van fulfillment

Een sleutelwoord in de woordverkondiging van Hybels is het woord "fulfillment". Fullfillment staat voor een bevredigend en gelukkig leven. Een vervuld leven. Wil je een vervuld leven? Volg dan Jezus.

Het sleutelwoord in de boodschap van Warren is "purpose". Wil je een leven met zin en doel? Volg dan Jezus.

Het sleutelwoord in de boodschap van Schuller is "excellence". Wil je het ultieme, het beste leven hebben? Volg dan Jezus.

3.4.2.3. Het non-offensive evangelie

Om de klanten (de zoekers) geen aanstoot te geven spreekt men alleen over positieve dingen. Men brengt een 'positive-only' boodschap.

Hoe doet men dat? Hoe verdraait men het bijbelse evangelie tot een positive only boodschap, tot een non-offensive evangelie?

Dit doet men ten eerste door het bijbelse evangelie te vervangen door felt-need boodschappen. Schuller is daarin zover gegaan dat er bij hem helemaal niets meer van het bijbelse evangelie overgebleven. Zover zijn Hybels en Warren niet gegaan. Bij hen is de nadruk verlegd. De kern van het evangelie wordt naar de rand gedrongen.

Men maakt de boodschap verder positief door allerlei bijbelse dingen, die de mensen niet prettig vinden om te horen, zo veel mogelijk weg te laten. B.v. de zonden en zondigheid van de mens, de hel, de eeuwige straf, het komende oordeel, de toorn en de heiligheid van God, de oproep tot zelfverloochening en ingetogenheid, de oproep om niet wereldgelijkvormigheid te zijn en om jezelf onbesmet van de wereld te bewaren, het bestaan van valse leer, valse leraren en valse kerken, het bestaan van namaak (pseudo) op geestelijk gebied, de geestelijke strijd met de wereld, de boze geesten en met het eigen vlees, het feit dat God koppige gelovigen zal tuchtigen, enzovoorts. Het wordt niet ontkend, het wordt simpelweg zoveel mogelijk genegeerd.

Verder verbergt men de ernstige bijbelse dingen door verhullend en verzachtend taalgebruik. Als er al over 'negatieve' bijbelse zaken wordt gesproken dan spreekt men bij voorkeur in "eufemismen". Neem b.v. de hel. Jezus gebruikte het woord hel regelmatig in zijn prediking en onderwijs. Als je het onderwijs van Jezus nagaat dan valt op dat Hij zelfs meer het woord hel heeft gebruikt dan het woord hemel. Dat doen 'positive only' en 'seeker-friendly' predikers als het even kan niet. Sommigen gebruiken het woord hel nooit. Allen geven ze een vage en onvolledige omschrijving van de hel. Verloren gaan wordt b.v. omschreven als een eeuwig bestaan zonder gemeenschap met God. De hel is een eeuwig bestaan zonder gemeenschap met God. De nadruk wordt gelegd op wat je mist. Is dat de bijbelse nadruk? En zal een ongelovige hiervan schrikken? Dat is niet te verwachten want de ongelovige leeft nu al zonder contact met God en de meesten vinden het best zo.

Warren leert dat we bij voorkeur geen theologische en moeilijke bijbelse termen moeten gebruiken. Woorden als b.v. zonde, bekering. Zulke woorden begrijpen de mensen niet, zo luidt de redenering. Je moet seeker-friendly zijn en daarom moet je in plaats van die bijbelse en theologische woorden omschrijvingen gebruiken.

Het is subtiel wat wordt gedaan.

Het is inderdaad onverstandig om sommige bijbelse termen te gebruiken zonder uitleg. De oplossing is echter niet het vermijden van de termen. De goede oplossing is dat je de term gebruikt en hem dan gelijk omschrijft. Heel kwalijk is dat de redenering, we moeten bijbelse termen omschrijven anders begrijpen de ongelovigen ons niet, wordt misbruikt voor het verzachten van de 'aanstootgevende' bijbelse zaken. Als je geen begrippen als zonde of hel wilt gebruiken omschrijf ze dan tenminste nauwkeurig. Je kunt de hel b.v. uitleggen als een gevangenis, als een soort strafkolonie, als een verbanningsoord, een plaats van pijniging, de plaats waar de eeuwige straf wordt voltrokken en ondergaan. En als er over zonde moet worden gesproken omschrijf het dan niet alleen als "je doel missen". In deze definitie zit niets van een persoonlijke relatie met God. Zonde is ook en ten eerste ongehoorzaamheid. God zei tegen Adam en Eva: "eet niet van die bepaalde boom" maar Adam en Eva deden het toch. God zei "doe het niet" maar ze deden het toch. Zonde is rebellie, opstand tegen God, de verwerping van Zijn heerschappij.

3.4.2.4. Vermenging met populaire psycho-praatjes

De vertaling: "Ik denk niet dat er iets is gedaan, in de naam van Christus en onder de vlag van het Christendom, dat zo destructief is gebleken voor de menselijke persoonlijkheid, en daarom contra productief voor de evangelisatie, als de vaak ruwe, ongepolijste en onchristelijk strategie waarbij men probeert om mensen bewust te maken van hun zondige en verloren toestand".

Voor meer informatie over Schuller, klik hier.

Hybels en Warren zijn zoals gebruikelijk veel minder grof. Bij hen is de bijbelse boodschap niet vervangen maar vermengd met populaire psycho-praatjes. Zij halen verder alleen de scherpe kanten van de bijbelse boodschap af. Het minst aangetast op dit punt lijkt Warren te zijn.

"Hybels incorporates large chunks of the American psychological worldview into his basic teaching and teaches that fulfillment is a consequence of the Christian life." (p. 200)

"Hybels heeft grote stukken van het Amerikaanse psychologische wereldbeeld in zijn basis onderwijs opgenomen en hij leert dat "fulfillment" (vervulling) een gevolg is van het christelijke leven."

"Hybels not only teaches psychological principles, but often uses the psychological principles as interpretive guides for the exegesis of Scripture … King David had an identity crisis, and Peter had a problem with boundary issues. The point is, psychological principles are regurlar built into Hybels teaching" (p. 156)

"Hybels onderwijst niet alleen psychologische principes, hij gebruikt ook vaak psychologische principes als leidraad voor het uitleggen van de Schrift. Hij legt de Schrift uit vanuit psychologische principes. Koning David had een identiteitscrisis, en Petrus had een probleem met het respecteren van grenzen. Het punt is, psychologische principes worden regelmatig in het onderwijs van Hybels ingebouwd."

Ook Saddle Back (Warren) is beïnvloed door de moderne populaire psychologie (de zogenaamde pop-psychologie), zij het in mindere mate. Neem het boek "Purpose Driven life" van Warren, door de tekst heen kom je psychologische opmerkingen tegen. B.v. Samson was 'codependent" (p.233).

3.4.3. Samenvatting

De boodschap wordt dus wel degelijk aangetast. De verdraaiing van het evangelie zit hem niet zozeer in wat wordt gezegd, het is veel meer het gevolg van de dingen die niet worden gezegd. Zo wordt bijvoorbeeld de nadruk volledig gelegd op de liefde van God terwijl de toorn van God wordt genegeerd. Het wordt nog verergerd door de vermenging met psycho-praat.

Vooral het streven om non-offensive en positive only te zijn vervalst onvermijdelijk de bijbelse boodschap op ernstige wijze. Bij de één op grove wijze (Schuller), bij de ander subtieler (Warren, Hybels).

Een felt-need en seekerfriendly evangelie is in het gunstigste geval een verwaterd evangelie en soms een vals evangelie.

3.4.4. Ter aanvulling - een Engelstalige analyse

Klik hier voor de analyse

De doelstelling van de zondagdienst is radicaal veranderd. Dit heeft ingrijpende gevolgen voor de prediking. De samenkomst is niet meer gericht op de opbouw van de gelovigen. Men richt zich volledig op de ongelovigen (de seekers). Daar past men de boodschap op aan.

Dit leidt bij hen tot het wegdringen van het woord van God.

De samenkomst op zondag is in feite veranderd in een evangelisatie samenkomst. Althans dat is de theorie. In feite brengt men felt-need boodschappen. Men brengt niet het duidelijke evangelie, zoals Paulus dat b.v. deed op de Areopagus. En het moet 'positive only' zijn.

(1 Kor. 2:1-5)

De verkondiging van het woord van God wordt verder teruggedrongen doordat de dienst niet meer op gelovigen is gericht.

Het gevolg is dat er geen plaats meer is voor 'expository preaching', er is geen ruimte meer voor uitleggende prediking. Het vers voor vers doorpreken van de bijbel. Met uitleggende prediking wordt bedoeld dat men een bijbelgedeelte neemt dat men vervolgens uitlegt, dat men voor zichzelf laat spreken. De boodschap komt uit het bijbelgedeelte zelf. Er is ook geen plaats voor leerstellige prediking waarin systematisch de gezonde leer wordt uiteengezet.

De Geest gebruikt het woord. En toch dringt men de prediking van het woord terug.

De samenkomst op zondag is niet meer gericht op de aanbidding van God en de opbouw van de gelovigen. In plaats daarvan richt men zich op de ongelovigen.

Dit is een radicale breuk met 2000 jaar gemeentegeschiedenis. De gemeente kwam op de eerste dag der week samen om God te aanbidden en om toegerust te worden (geleerd, vermaand, bemoedigd). Toegerust om door wandel en woord een getuige te zijn in de eigen omgeving.

In een samenkomst die onder leiding van de Geest van God staat zal God door alle onderdelen heen tot gelovigen en ongelovigen spreken. Door de gebeden, de liederen, de getuigenissen en de prediking. Als een ongelovige dan binnenkomt zal hij door allen worden weerlegd en doorgrond, het verborgene van zijn hart zal aan het licht komen met als resultaat erkenning van God (1 Kor. 14:23-25).

De gemeentesamenkomst op zondag wordt door Warren en Hybels gericht op ongelovigen. Dat betekent dat er geen of bijna geen geestelijk voedsel en opbouw meer in de dienst zit voor de gelovigen.

Dit probeert men binnen de beweging van Hybels en Warren op verschillende manier op te vangen. Bijvoorbeeld door een doordeweekse dienst, die gericht is op opbouw van de gelovigen, te houden. Dit werkt in de praktijk niet goed. De meeste gelovigen blijven op zondag komen. Door de week komt doorgaans in het gunstigste geval slechts de helft, vaker slechts eenderde van de leden. Je hebt dus nooit de gemeente als totaal bij elkaar.

Een andere oplossing is dat men het onderwijs voor de gelovigen verschuift naar de zogenaamde kleine groepen die door de week samenkomen. Dit werkt in de praktijk ook onvoldoende. Er zijn meestal niet genoeg bekwame leraars beschikbaar die met kunde en gezag de bijbel kunnen uitleggen. Maar vaak wil men dat ook helemaal niet. De kleine groepen zijn dan een soort 'ontdekken' groepen waar ieder doorgeeft wat hij of zij in een tekst heeft gezien. Op zich is dat natuurlijk niet verkeerd, maar het is geen effectieve vorm van onderwijs, toerusting.

Weer een andere oplossing is dat men ter opbouw van de gelovigen een aantal cursussen aanbiedt. Dat werkt echter ook onvoldoende. Ten eerste zijn de cursussen vaak optioneel, je kunt er voor kiezen om die te volgen. Ten tweede heeft men na enige tijd de cursussen doorlopen en dan stopt de verdere toerusting vaak.

In de praktijk wordt door het omgooien van het doel van de zondagsamenkomst het effectief onderwijzen van de gemeenteleden belemmerd. Niet alleen de instructie in de gezonde leer maar ook het element van stichting, vermaning en bemoediging door de prediking heen.

Uit onderzoek bleek dat gemiddeld slechts 10 procent van de bezoekers van de dienst op zondag in Willow Creek (Hybels) ongelovigen zijn. Dat betekent dat 90 procent van de aanwezigen bestaat uit gelovigen. Gelovigen die daar in feite niet horen, want de dienst is niet voor hen bestemd. Toch besteden ze daar de zondag aan. Hebben ze daarnaast nog de tijd om een samenkomst tot opbouw te bezoeken en tijd voor inzet in een bediening?

Men wil seeker-friendly zijn en daarom gebruikt men parafrase vertalingen. Een gewone vertaling is, zo veronderstelt men, te moeilijk voor een zoeker.

Het klink redelijk maar ook hier zitten weer enkele adders onder het gras.

Het hoofdbezwaar is dat een parafrase vertaling eigenlijk de naam vertaling niet verdient. Het is in feite niet meer dan een soort commentaar.

Bij een parafrase vertaling vertaalt men niet zo letterlijk mogelijk. Men vertaalt gedachte voor gedachte. De vertaler heeft eerst de originele Hebreeuwse of Griekse tekst bekeken. Hij probeert die tekst te begrijpen. Hij denkt na over wat de schrijver met zijn woorden bedoelde over te brengen. Hij interpreteert de tekst. Als de vertaler de betekenis heeft gevonden of denkt te hebben gevonden geeft hij die vervolgens in eigen woorden weer. Men vertelt het na in eigen woorden.

Voor uitleg over parafrase vertalingen en de ernstige bezwaren ertegen, klik hier.

Enkele jaren terug is de voorganger van de gemeente op studiereis geweest naar Willow Creek (Hybels). Een van de dingen die hij na het bezoek invoerde was het gebruik van een parafrasevertaling tijdens de dienst op zondag. Je merkte direct het effect op de gemeente. Het gebruik van parafrase bijbels door de gelovigen nam toe. Niet naast, maar in plaats van de Nieuwe Vertaling. Voor de stille tijd begon men parafrase bijbels te gebruiken. Op de basisbijbelstudie verschenen deelnemers met parafrase bijbels. Een serieuze bijbelstudie werd daardoor onmogelijk. Ik heb het gebruik ervan tijdens de basisbijbelstudie moeten verbieden.

Warren maakt trouwens op een kwalijke manier misbruik van de parafrase vertalingen. Als je zijn boeken leest dan zie je dat hij zijn beweringen vaak ondersteund met citaten uit parafrase vertalingen. In het Engels heb je er meerdere. Hij zoekt geregeld naar een parafrase vertaling die zegt, of lijkt te zeggen, wat hij beweert. Je hoeft tegenwoordig het woord van God niet meer te ontkennen, je zoekt gewoon een parafrase vertaling die zegt wat jij beweert. Er is er altijd wel een die in jou richting is vertaald.

Het gebruik van allerlei vertalingen door elkaar heen, zoals Warren doet, werkt ontwortelend. De mensen raken hierdoor veel moeilijker vertrouwd met de tekst van de bijbel.

Overigens ook in zijn boeken predikt Warren niet of nauwelijks het woord. Hij brengt veelal onderwerpen waar hij af en toe een bewijstekst bijhaalt.

De oecumenische instelling van de Schuller, Hybels en Warren.

Er is een valse oecumenische beweging. De voormannen van de gemeente groei beweging doen daar allen aan mee.

Schuller, Hybels en Warren accepteren zonder meer rooms-katholieken alsmedegelovigen. Warren citeert b.v. kritiekloos rooms-katholieke mystici in zijn boek "Doelgericht leven".

Het grote succes van Warren (Saddle Back) wordt in Amerika opgemerkt door de ongelovige wereld. Een ongelovige journaliste woonde daarom als vertegenwoordiger van de pers een seminarie over gemeentegroei van Warren bij. Zij schreef het volgende:

Hieronder volgt het originele Engelse citaat:

Deze ongelovige journaliste kon het niet begrijpen dat Warren, die aan de ene kant beweert orthodox en traditioneel evangelisch te zijn, toch toelaat dat sekten als de Mormonen en mensen uit valse kerken als de Rooms-katholieke Kerk of zelfs joodse mensen, die niet pretenderen christelijk te zijn, zijn seminars bijwonen. Zij heeft nog niet door hoe de vroegere evangelicals zijn veranderd in neo-evangelicals die in feite niet meer om waarheid geven. Voor hen doet het evangelie dat je predikt er nauwelijks toe. Zij gaan uit van de oecumene van het hart. Zij "ervaren" eenheid met b.v. de Paus en de kardinalen, ook al brengen deze het bijbelse evangelie niet. Ze ontmoeten elkaar in de levende Heer (zo formuleert Hegger het) en de leer komt op de tweede plaats. Het verval is al zodanig dat zelfs Mormonen, een door en door occulte sekte, niet meer worden geweerd. Als Warren werkelijk het evangelie zou brengen (Duidelijk en anti-thetisch zoals b.v. in Efeze 2:8,9 staat) dan zouden rooms-katholieken en anderen het niet onder zijn gehoor uithouden.

Warren zegt dat hij niet gaat twisten over 'non-essentials'. Je vraag je af wat hij nog essentieel, wat hij nog noodzakelijk, vindt in het christelijke geloof. Het antwoord op de vraag "Wat moet ik doen om behouden te worden?" vindt hij blijkbaar niet meer essentieel. Want de Rooms-katholieken geven op deze fundamentele vraag nog steeds een verkeerd en onbijbels antwoord. De mormonen hebben een verkeerde visie op elke belangrijke leerstelling van het christelijk geloof.

Het bestaan van valse leer, valse leraren en valse kerken wordt genegeerd of zoveel mogelijk genegeerd. Alleen ultra vrijzinnigen worden schoorvoetend afgewezen, en soms dat niet eens. Graham werkt er wel mee samen bij de organisatie van zijn campagnes..

Paulus en de andere apostelen waren gewikkeld in een bijna permanent gevecht met valse leraren. Gehele brieven van het Nieuwe Testament zijn vanuit die worsteling ontstaan, b.v. de Galatenbrief en de Judasbrief. De bijbel draagt ons op om "tot het uiterste te strijden voor het geloof dat eenmaal de heiligen is overgeleverd" (Judas :3). Dit wordt gezegd in verband met het binnendringen van valse leraars (:4).

"Let op de honden, let op de slechte arbeiders, let op de versnijdenis!"

"Het verbaast mij, dat gij u zo snel van degene, die u door de genade van Christus geroepen heeft, laat afbrengen tot een ander evangelie, en dat is geen evangelie. Er zijn echter sommigen, die u in verwarring brengen en het evangelie van Christus willen verdraaien. Maar ook al zouden wij, of een engel uit de hemel, u een evangelie verkondigen, afwijkend van hetgeen wij u verkondigd hebben, die zij vervloekt! Gelijk wij vroeger reeds gezegd hebben, zeg ik thans nog eens: Indien iemand u een evangelie predikt afwijkend van hetgeen gij ontvangen hebt, die zij vervloekt"

Toetsen, afscheiden, weerleggen, strijden tegen valse leraren, dat alles doet men simpelweg niet. Het komt in hun belevingswereld niet voor, en daarom ook niet in hun prediking en onderwijs. Liefde voor de waarheid is vervangen door liefde voor succes. Eenheid stelt men boven waarheid. Dat kan men doen omdat men het belang van de leer relativeert. Ook een Nederlandse neo-evangelical als W.J. Ouweneel ontkent b.v. dat er een fundamenteel verschil is tussen het bijbelse evangelie en het evangelie dat de Rooms-katholieke Kerk brengt. Klik hier voor het citaat. Men zoekt en vindt de eenheid in de 'christus' beleving, niet meer in het geloof in het bijbelse evangelie.

3.9. Binnendringen van valse leringen

Er is in elke christelijke gemeente altijd het gevaar dat valse leringen binnendringen. Daarom worden de leiders, de oudsten, opgeroepen om waakzaam te zijn (Hand. 20:28-31).

In Willow Creek (Hybels) is inmiddels de valse spiritualiteit binnengedrongen. (Klik hier voor een verslag.) Het gaat voornamelijk om de onbijbelse rooms-katholieke mystiek, soms aangevuld met invloeden uit het hindoeïsme. Men leert de gelovigen mystieke technieken aan die bedoeld zijn om Godservaringen te krijgen, maar die in werkelijkheid rechtstreeks in contact brengen met boze geesten. Boze geesten die zich voordoen als engelen des lichts (2 Kor. 11:14).

Uit de bijbel kunnen we in grote lijnen opmaken hoe de structuur van de plaatselijke gemeente er uitzag. Prominent aanwezig in elke plaats is een groep oudsten of ouderlingen. Zij oefenden het toezicht uit en bestuurden de gemeente. Een oudste is een beheerder van het huis Gods (Titus 1:7). Er was dus een meerhoofdig bestuur.

De bijbel zegt "en wordt niet gelijkvormig aan deze wereld" (Rom. 12:2). Maar Hybels en Warren bevelen juist het tegenovergestelde aan. Ze bevelen aan om zoveel mogelijk gelijk te worden aan de wereld. Als je de wereld wilt bereiken, zo luidt de theorie, dan moet je dezelfde vorm aannemen.

"Stel nu een koning aan om ons te richten, als bij alle andere volken" (1 Samuel 8:5)

"Neen, toch moet er een koning over ons zijn; dan zullen wij zijn als alle andere volken; onze koning zal ons richten, voor ons uitrukken en onze oorlogen voeren"

Nederlaag of overwinning hadden bij het volk Israël een geestelijke oorzaak (Leviticus 26:3,7,14,15,17). Als het volk geestelijk recht stond (het verbond onderhield) dan was er overwinning. Als het volk geestelijk niet recht stond tegenover God dan volgde nederlaag. Het had niets te maken met eigen kracht, kunde of organisatie. God kan evengoed door weinigen als door velen verlossen.

De felt-need boodschappen leiden heel gemakkelijk tot een vermenging van bijbelse waarheid met populaire psychologie. Dit gebeurt ook bij Hybels en W arren (Zie hierboven punt 3.4.2.4.). Schuller is, zoals gezegd, een geval apart. Hij houdt helemaal geen bijbels evangelie meer over.

Op korte termijn is men in de beweging van Hybels en Warren succesvol in het aantrekken van mensen. Maar waarom zijn de mensen gekomen? Vanwege de goede faciliteiten, het entertainment, de gezelligheid? Hoe diep gaan de wortels (Matth. 13:20-21)? Hebben de mensen ooit de kosten berekend (Lucas 14:28-33)?

Was Noach een succes in zijn bediening? Hij wordt in de bijbel "prediker der gerechtigheid" genoemd (2 Petrus 2:5). Wat was het effect van zijn prediking? Hij heeft alleen zichzelf en zijn familie gered.

De bijbel legt de nadruk op trouw en niet op succes. De koning (de Here Jezus) zegt tegen zijn dienstknecht: "Wel gedaan gij goede en getrouwe dienstknecht, over weinig zijt gij getrouw geweest, over veel zal ik u zetten" (Matth. 25:21,23). Hij zegt niet "Wel gedaan gij goede en succesvolle dienstknecht, want je bent succesvol geweest", al waren ze in dit geval numeriek gezien wel succesvol geweest. "Voor zulke beheerders, dienaren van Christus, is dit tenslotte de vereiste: betrouwbaar te blijken" (1 Kor. 4:2).

Een dienstknecht van God kan planten en begieten, maar alleen God kan de wasdom geven (1 Kor. 3:6). Of je een geur ten leven of ten dode bent (2 Kor. 2:14-16) is alleen in Gods hand.

Ezechiel had niet veel succes met zijn prediking. God had hem vooraf verteld dat het moeilijk zou worden. God typeerde de doelgroep als "een weerspanning geslacht" (Ezechiel 2:3-7) en toch moest Ezechiel het woord Gods tot hen spreken.

We moeten echter deze bijbelse waarheid niet misbruiken. Als er (betrekkelijke) vruchteloosheid in ons leven en in onze gemeente voorkomt dan kan het aan ons zelf liggen. Die mogelijkheid bestaat. Het kan zijn dat God wel had willen zegenen maar dat Hij het niet kon doen. Omdat we niet beschikbaar waren, omdat we te kort schoten in geloof. Omdat er (subtiele) zonden zijn. Omdat we tekort schoten in aanhoudend bidden en smeken (Efeze 6:18). "Gij hebt niets omdat gij niet bidt" (Jakobus 4:2b). Of omdat we in eigen kracht en naar eigen inzicht bezig waren in plaats van te steunen op de kracht van God en te handelen onder leiding van Gods Geest.

Als vruchteloosheid ons drukt dan is het tijd om ons te verootmoedigen. Verootmoedigen is jezelf klein maken voor God. Erkennen van eigen onmacht, gebed om toetsing, dringend gebed om inzicht. Sta ik zelf in de weg? Is het kanaal verstopt? Waarom hebben wij het niet gekund? (Marcus 9:28). In Openbaring 2 en 3 zien we hoe de Here Jezus een geestelijke diagnose stelt van elk van de zeven gemeenten in Asia. Hij noemt het positieve, als het er is, en Hij wijst op het negatieve, waar dat nodig was. De meeste gemeenten krijgen een oproep om zich op een bepaald concreet punt te bekeren. We kunnen met volharding en in ernst vragen of de Heer ons persoonlijk en collectief ook zo door wil lichten (Psalm 139:23,24). Als we ons verootmoedigen zal de Heer licht geven. Dan zal ook duidelijk worden of de vruchteloosheid (gedeeltelijk of geheel) aan ons zelf licht of niet.

(Kol. 4:2,3).

"Dag en nacht bidden wij vurig"

Bidden en vasten. Worstelen in de gebeden.

"Epafras altijd in zijn gebeden voor uw worstelende"

"Maar broeders ik vermaan u bij onze Here Jezus Christus en bij de liefde des Geestes, om samen met mij te worstelen in de gebeden voor mij tot God, opdat …."

(Romeinen 15:31).

"Ik heb een grote smart en een voortdurende hartzeer … over mijn verwanten naar het vlees … de begeerte mijns harten en mijn gebed om hun behoud gaat tot God uit"

Warren heeft een soort arbeidscontract voor zijn leden opgesteld. Hij noemt het een covenant, een verbond. (The Saddleback Membership Covenant). Verbond is op zich een bijbels woord maar met een bijbels verbond heeft het niets te maken. Als je lid wilt worden moet je een aantal beloften doen en ondertekenen. Je belooft onder meer dat je de leiders zult volgen en dat zonder enige kwalificatie want die wordt in de overeenkomst niet gegeven. We moeten leiders echter alleen volgen voor zover ze zich aan het woord van God houden. Je belooft ook dat je niet zult roddelen. Dat is natuurlijk prima, maar wat verstaat men onder roddelen? In kringen van neo-evangelicals wordt elke kritische opmerking over principiële zaken gewoonlijk het stempel van 'kwaad spreken' opgedrukt. De bijbelse opdracht om te toetsen wordt aan alle christenen opgelegd, niet alleen aan de leiders. De leiding van Saddleback zegt: Laat dat toetsen maar aan ons over, volg ons.

Er staat ook een bijbeltekst over het geven van tienden in. Warren leert dat de leden tienden aan de gemeente behoren te geven. Zo zorg hij voor een constante cash flow (geldstroom). Dat is natuurlijk nodig om alle projecten, denk aan de dure gebouwencomplexen, te financieren. Het geven van tienden is echter een onderdeel van de wet van Mozes. Het verplichte geven van tienden is niet meer van toepassing op de gemeente, maar, zoals ook bij Warren weer blijkt, als het goed uitkomt is de verleiding groot om terug te grijpen op de wetten die aan het volk Israël waren gegeven. In het Nieuwe Testament is het geven van tienden niet de regel, het wordt nergens door de apostelen geleerd. Daar is de regel: "Bedenkt dit, wie karig zaait, zal ook karig oogsten, en wie mildelijk zaait, zal ook mildelijk oogsten. Een ieder doe, naardat hij zich in zijn hart heeft voorgenomen, niet met tegenzin of gedwongen, want God heeft de blijmoedige gever lief" (2 Kor. 9:6,7).

Maar de bijbel staat VOL met godvruchtige mannen die alleen stonden en die al vechtend tegen compromissen met Gods woord zijn gestorven. Dat was ook bij Jezus het geval. "Overhoop liggen met alle anderen" is PRECIES wat Hem naar het kruis bracht! Hij zei: "gaat in door de enge poort, want wijd is de poort en breed de weg, die naar het verderf leidt, en velen zijn er, die daardoor ingaan; want eng is de poort, en smal de weg, die ten leven leidt, en weinigen zijn er, die hem vinden." (Matth. 7:13,14) Dit is geen goede boodschap voor voorgangers voor wie gemeentegroei en grote aantallen het grote doel is.

Het duurde niet lang voordat er een platvloerse geldinzamelingactie begon in de gemeente, inmiddels herdoopt als "The People's Church". Het leek op een geldinzamelingactie van een politicus die fondsen voor zijn verkiezingscampagne verzamelt. Kompleet met diners, onderscheidingen, veel vleiende opmerkingen, getuigenissen, presentaties, privé gesprekken, en speciale aandacht voor de "grote gevers" (dit is hun uitdrukking, niet de mijne) en dat alles voor het uitvoeren van grootste bouwplannen dat ons een hightech "worship centrum" zou opleveren en een schuld van 12 miljoen dollar.

(Voor het gehele bovenstaande Engelstalige getuigenis, klik hier.) .

Het is b.v. een goede zaak als we als gemeente en als christen weten waarom we hier op aarde zijn. (Warren's schema over de vijf doelen is te simpel, te beperkt, en zijn uitwerking deugd geregeld niet)

De marketing strategie leidt tot een vervorming van de boodschap. Een felt-need prediking. Een positive only boodschap. Een ander gevolg is wereldgelijkvormigheid. Weer een ander negatief gevolg is het terugdringen van het onderwijs en de prediking van het woord van God. Het wordt weggedrongen uit de zondagdienst. Het krijgt een beperkte plaats in kleinere groepen (cursussen) of midweek diensten. De toerusting met het woord door leraren functioneert onvoldoende met als gevolg stagnerende geestelijke groei en het ontbreken van weerstand tegen "allerlei wind van leer" die op elke christen afkomt (Efeze 4:11-17)

"Want er komt een tijd dat (de mensen) de gezonde leer niet meer zullen verdragen, maar, omdat hun gehoor verwend is, naar hun eigen begeerte zich (tal van) leraars zullen bijeenhalen, dat zij hun oor van de waarheid zullen afkeren en zich naar de verdichtsels keren." (2 Tim. 4:1-3)

Door de oecumenische geest van de leiders en hun onderwijs zullen de gemeenten die hun voorbeeld volgen meegetrokken worden in de valse oecumenische beweging die gaat uitlopen in de afval, zie 2 Thess. 2:3, en in de, in Openbaring 17, aangekondigde valse kerk uit de eindtijd.

Het argument waarmee hij vele traditionele evangelische gemeenten over de streep haalt is zijn bewering dat het mogelijk is om de marketingtechnieken toe te passen zonder de boodschap wezenlijk aan te tasten of te veranderen. (Onder punt 3.4. is hierboven uiteengezet dat deze bewering niet juist is.)

Dit doet denken aan wat de bijbel schrijft over valse leraren. De bijbel zegt over hen dat ze de gemeente binnensluipen. Ze komen op kousenvoeten binnen, onopgemerkt. "want er zijn zekere mensen binnengeslopen" (Judas :4). Het gaat in de Judasbrief om gnostici die de genade van God in losbandigheid veranderen. Warren is op dezelfde wijze ongemerkt binnengekomen.

"Dit zegt de Heilige, de Waarachtige, die de sleutel Davids heeft, die opent en niemand zal sluiten, en Hij sluit en niemand opent. Ik weet uw werken: zie, Ik heb een geopende deur voor uw aangezicht gegeven, die niemand kan sluiten; want gij hebt kleine kracht, maar gij hebt mijn woord bewaard en mijn naam niet verloochend. Zie, Ik geef sommigen uit de synagoge des satans, van hen, die zeggen dat zij Joden zijn en het niet zijn, maar liegen; zie, Ik zal maken, dat zij zullen komen en zich nederwerpen voor uw voeten, en erkennen, dat Ik u heb liefgehad. Omdat gij het bevel bewaard hebt om Mij te blijven verwachten, zal ook Ik u bewaren voor de ure der verzoeking, die over de gehele wereld komen zal, om te verzoeken hen, die op aarde wonen. Ik kom spoedig; houd vast wat gij hebt, opdat niemand uw kroon neme" (Openbaring 3:7-11)

"gij hebt mijn woord bewaard" (:8)

"Houdt vast wat gij hebt" (:11)

"Kinderkens, wacht u voor de afgoden" (1 Johannes 4:21)